14 yunyu 1991- 25 yunyu 2018: Awal ɣef tmagit deg uḥric si tmedyezt n Kaysa Xalifi

Tlul tmarut Kaysa Xalifi ass n 14 yunyu 1991. Temmut ass 25 yunyu 2018.


Ad neɛreḍ deg umagrad-a ad d-nesmekti ulama kra n tektiwin i d-tewwi yelli-s n Ayt Smaɛel deg tira-s ɣef wayen yerzan tamagit d tnaslit. Ad nefren tamedyezt, s wammud « Kem deg-i » i d-tsuffeɣ deg useggas n 2016.
Yuɣ lḥal, taluft-a n umennuɣ d useḥbiber ɣef yidles azwaw, d umaziɣ s umata, tella teṭṭef amḍiq deg ttexmam d yiḥulfan n Kaysa imi tella seg tid d wid i iwalan acu yellan, seg tid d wid i ifaqen amek ḥerrfen wiyeḍ amezruy d wamek teḍra d uɣref-is.


Ad nebdu seg usefru ideg tessefra ɣef tmagit-is d wamek tella d tamekdit i ɣur-s. Ad d-nesmekti seg-s snat n tseddarin ideg teqqar :

Aẓar-inu d azwaw
Am yemma d baba
Ttzuxxuɣ s nnekwa-w
Yak teẓram ssebba
Ẓẓiɣ-t deg wul-iw d aɣwaw
Yemɣi-d d lemḥibba

Idim-iw d amaziɣ
Bɣiɣ wiyaḍ ad ɛelmen
D lasel-iw i ttɛizziɣ
Win akken iqumen
Fell-as ur nziɣ
Ur ttnuzuɣ s yidrimen.

Tessefra daɣen Kaysa Xalifi ɣef tutlayt-is d wazal-is, tenna deg yiwen n usefru « Tutlayt-iw »:

Tikkelt tamenzut mi d-neṭqeɣ
Neṭqeɣ-d s tutlayt-iw iεzizen
Ad tt-mmeslayeɣ alma mmuteɣ
Nekk ɣur-i d tin i ifazzen
Ḥemmleɣ daɣen ad tt-ɣreɣ
Ad tt-ḥefḍeɣ ad tt-ssneɣ
ad aruɣ yes-s izen.

Ɣef wazal n tira i uḥraz n tutlayt d tmagit, teǧǧa-d tmarut aṭas n tnagiwin, ama deg wungal-is yettwassnen Iḥulfan, deg tullisin, neɣ daɣen deg yisefra. Nezmer ad nɣer deg yiwen n usefru i tzewwel « Tiɣri i tira » :


D nekkni kan i d asirem
N tmeslayt d yidles
Ayen nessaweḍ ad t-nexdem
Ad aɣ-d-ibin d asmures
Imi nessissen
Taqbaylit
S wawalen 
N tnaslit.

Ɣef umihi i d-yeɣlin ɣef tutlayt d yidles-nneɣ tessefra Kaysa buhan n tikkal imi tger ddhen. Amedya, teqqar deg usefru « Addad n Uzwaw »:


Deg wakal-is qrib yettuɛerreb
Tutlayt-is fell-as yettɣerreb
Tagi d tilawt i iseḥḥan
Aɛdaw asmi i as-d-iqerreb
Yeɣseb deg usefti n usexreb
S wayen i d-yegla d afuḥan
Ass-a yerra-t-id yeddebdeb
Yeɛreq gar tidet d lekdeb
Ur yeɛqil anta yelhan
Гas iḍerru deg-s leɛjeb
Yezdel am tefruxt yeḥjeb
Imi d ttexmam i t-yeshan.

Deg usefru « Aḥlil aḥlil », tewwi-d daɣen tamuɣli ɣef wamek yenneqlab umezruy ɣef Uzwaw d Umaziɣ s umata, nuɣal nettidir yir tallit.


Teḥsam d acu-tt tiririt??
D allaɣen kan i yettwaqqden
Tura aql-iten di tɣarit
Tigzi acḥal i tt-ffuden
S tinnuzɣa ur wwḍen tacarit
I uɛuggen mazal ad qidden

Sḥassfeɣ a Dihya taḥurrit
Imi tabɣest-nwen ur tt-lemden
Amennuɣ dɣa ur t-semmden
Ass-a d lxezyan i ken-d-budden.

Akken iban wazemz n tmettant n Kaysa Xalifi, 25 yunyu, yesmektay-d dindin azemz n tmettant n uɣewwaɣ d uzamul Lwennas Meɛtub. Seg wakken tḥemmel-it, ula d ayen yeffren yesseḥḍer-d tamettant-is deg wass-nni. Dɣa, terra-as Kaysa tijmilin aṭas n tikkal. Deg yiwen n usefru i as-tbudd, i d-yeffɣen deg wammud-a n yisefra, ad naf teqqar:

Yak segmi yebda tazwara
Ar almi d tisfift n taggara
Iban-d s yiwen n wudem
D afenẓay ur iḥemmel tuffra
Yeqqar-d kullec deg yisefra
D ayen i as-yehwan i ixeddem
S wureɣ d uẓref isem-is yura
I lebda ur yettwasfaḍ ara
Steɛfu meqqar ay izem.

Ad d-nesmekti belli tekcem Kaysa Xalifi ula deg taɣult n usideg akken ad tekki deg uḥraz d usnerni n tutlayt. Ma yellan yettmeslay-d umezruy ɣef wayen tga Kaysa i yidles-is, nessaram ad tili d amedya i waṭas n tlemẓiyin Tizwawin.

M. X.

Aɣmis n Yimaziɣen, 2020.