AMULLI WIS 106 N TLALIT N DA LMULUD 28 DUJEMBER 1917 – 28 DUJEMBER 2023

Dda Lmulud Mεemri ilul ass n 28 Dujember 1917 deg Tewrirt Mimun. Mi ɣesεa 06 n yiseggasen deg tudert-is, yekcem s aɣerbaz amenzu deg taddart-is. Mi yesεa 11 n yiseggasen, yunag ɣur xali-s deg Rabat (Lmerruk) anda yebda tizrawin-is tilemmasin.
Deg useggas n 1934, yekcem yeɣra deg tesnawit n Bugeaud (Lezzayer). Ikemmel taɣuri-yis deg tesnawit Luis-Le-Grand (Fransa) anda yessarem arnaw n tezrawin tunnigin, maca ṭṭrad amaḍlan wis- sin igzem-as amecwar. Dɣa, deg useggas n 1939, sawlen-as-d Yirumyen ɣer lεesker ; ad yekki deg ṭṭrad-a icewwlen akk amaḍal. Mi i as-d-serrḥen deg useggas n 1940, yekcem tasdawit n tsekla n Lezzayer, maca yeɣra sin n yiseggasen kan acku ssawlen-as-d daɣen ad yekcem annar n ṭṭrad amaḍlan deg tmura n Ṭelyan, Fransa, akked Lalman.
Deg 1947, yuɣal-d yesɣer aseggas deg tesnawit n Lemdiyya, ssin, iruḥ yesɣer deg tesnawit deg Ben Ԑeknun deg useggas n 1948.
Deg useggas n 1952, yessufeɣ-d ungal-is amenzu s tefransist, « La Colline oubliée».
Deg useggas n 1957, mi tezher mliḥ tmes n tegrawla n Lezzayer mgal Fransa, Irumyen xedmen lḥers yef Da Lmulud ; ttnadin fell-as ad as-mdin ticerket i wakken ad t-nɣen, ihi yunag yer Lmerruk anda yesɣer kraḍ n yiseggasen deg tesnawit Mulay Idris n Fas, akk deg tesnawit Lalla Ԑica n Ribaṭ. Asmi teffeɣ Fransa, yuɣal-d ɣer Lezzayer.
Seg 1968 almi d 1972, yella yesɣaray tamaziɣt deg tesdawit deg uḥric n tusnaɣreft – wamma aselmed n tmaziyt yettwakkes yakan deg useggas n 1962, mi teffeɣ Fransa tamurt -. Yurem ad yesɣer s turagin, baṭel deg useggas n 1973, maca yugi-yas Udabu ad ikemmel aselmed n tmaziɣt. Ula d tussniwin am tesnalest d tusnaɣreft iḥseb-itent Udabu d tussniwin n ucengu amhersan, yekkes-itent deg wahil n tesdawit.
Seg 1969 almi d 1980, yella d aqerru yef Unammas n Tezrawin Tisnalsanin, Tizermezruyin d Tusnaɣrafin n Lezzayer tamaneɣt (CRAPE). Deg yiseggasen-nni n 1969 d 1980 i d- yessufeɣ sin n yidlisen s wazal-nsen ɣef tmedyezt n Si Muḥend U Mḥend, d wammud n yisefra iqburen n Leqbayel i d-yeslalen Tafsut n Yimaziɣen n Yebrir 80.
Deg useggas n 1982, deg Paris, yeslal-d Anammas n Tezrawin Timaziɣin (CERAM) d tesɣunt Awal, yerna yesker timliliyin ɣef tutlayt d yidles n tmaziɣt deg Uɣerbaz n Tezrawin Tunnigin yeεnan Tusniwin Timettiyin. S leqdic-is ifazzen deg uḥric n tussna d yidles d tsekla, yuɣal d « Docteur Honoris Causa » deg tesdawit n Sorbone aseggas n 1988.
Ur nezmir ad d-nemmeslay ɣef Da Lmulud war ad d-nini d netta i d-yessufɣen aweffus n tjerrumt s teqbaylit, d umawal n tmaziɣt tatrart.
Talalit n Da Lmulud mačči d talalit n menwala ; mačči kan d talalit n tsekla yuran s trumit, maca  daɣen, d talalit tamaynut n tsekla taqbaylit, d talalit s wudem n tira s wudem atrar n tutlayt taqbaylit. S tewzel n umeslay, ad d-nini Da Lmulud yeslelli-d tutlayt d yidles n Teqbaylit ladɣa, n Tmaziɣt s umata. Da Lmulud yezga yedder, i lebda ad t-id-nettader.

(Tajmilt sɣur Nacer Medjdoub)

Nacer Medjdoub
Aweqqas, 27 dujamber 2023