Tisegga n tedyanin

Di yal tama n ddunit, tidyanin bnant tiɣermiwin, iɣerfan, igduden d talsa s umata. Akka i tella di yal akud, akka i tella seg wasmi i d-iban umdan di lqaεa, akka i tt-tebna talsa di tedyanin i d-tεac di yal akud. Aɣref di ddunit am wexxam di tlemmast n taddart. Wid  i t-ibennun, ttgen-t akken ad idiren di laman u ḍman, akken ad sεun yiwen n yiswi, yiwet n tmuɣli, yiwen n lbenyan. D acu kan, imi imdanen mgaraden, yal wa yesεa tamuɣli-s, yal wa d acu yettraǧu di tudert, yal wa amek i yebɣa ad tt-yawi, yal wa amek i yebɣa ad tt-yidir. Daymi i d-yettili umḥukku gar wa d wayeḍ armi wa yebɣa ad yegled ɣef wayeḍ, wa yebɣa ad iɣemmer ɣef wayeḍ. Akka i teḍra d uɣref Aqbayli yellan d aɣref n tmazɣa. Ikka ad yekcem taɣerma talsawit, maca am wakken ur yeẓri ara tarrayin sseqdacent tɣermiwin iǧehden, yuẓen ɣer sdat. Ugar n waya, di lweqt ideg iɣerfan bennun ttawilat swayes ara kecmen timura nniḍen, mačči ala s yimruden d yimrigen; yella wayen yugaren aya, d tadamsa. Nekni, di tallit-nni, nekka d amqelleε gar-aneɣ, nekka d amennuɣ war ma neẓra acengu i d-ibedden ɣef umnar. Nettnaɣ ad d-nekkes tardast n wakal i gma-tneɣ ziɣ d aberrani i tt-yewwin war ma nfaq-as.
Akka i teḍra i waṭas n tɣermiwin, ama d tid meqqren mucaεen di ddunit, ama d tid ur mucaεen ara. Asmi ttemcerragen watmaten i yebda beṭṭu ineqq-iten armi uɣalent d aɣebbar yewwi waḍu, deg amezruy kan i d-qqiment, zrint mi tent-yewwi ubeḥri n wakud deg liteε-is am yiɣed izreε uɣuru di tebḥirt n zzman.

Akka i teḍra daɣen i wid ur nessaked ara akkin i tɣermiwin, tid yeddan di lettkal d akken acengu yebεed, ur d-yettas ara ɣer tewwura n wakal-is. Mi llant ttemcerragent tuddar, aεdaw iwweḍ-d amnar armi i d-yekcem, mi iga iɣisan, mi yeṭṭef amkan di tlemmast n wagnes. Tura tiwwura brarḥent, aḍu yettsuḍu ɣef yal yiwen. Amek ara as-nsemmi, d win n ddel? D win n lhem? d win n uɣuruu? Ay isem yewwi, yuklal-it!

Ihi, iḥder-d wass deg wussan n Rebbi, kecmeɣ ɣer yiwet n tzeqqa. Din ufiɣ aṭas n yimdanen. Tilawin, arrac, ilemẓiyen d wid iwumi ijred wudem s txebbact n zzman. Ufiɣ-ten kra ɣer lkanun, kra fettlen, kra ttnawalen-d, ma d icawraren tturaren s wawalen icuban lbens m’ara yekcem tanicca. Ah, ziɣ din i d-ttnawalen medden lehdur, i benun tikta, i ttmeyyizen ɣef temsal n zzman d wayen akk yebna. Din ufiɣ tisekrin ttmeεεinent s umeslay ɣef lbaḍna n thuski d ccbaḥa, urar tturaren s wawal ileqqafen allam ssawḍen tteẓẓina, imɣaren rban tiεekzin swayes lhiba tneṭṭeq, ma d tilawin s tefatlt n lmeḥna i d-gant ccna. D ccna n tirga, d ccna n wayen iεeddan ɣef tgenza. Kra d yiwet ad d-tenṭeq s lhedra, tayeḍ ad as-d-terr s lmeεna alamma wḍent-d ɣer yizlan n wul, izlan n tayri d tirga iteffɣen mxalfa.
Di rreḥba-nni, yal wa deg umḍiq-is, yal wa ibennu di leḥnaḍi-s kra n wayen ibɣa wul-is. Amɣar issawal i lekyasa d temsirin n ddunit, Tamɣert tcennu iseɣ n wayen i as-yefka zzman d amur, tilemẓiyin d aḥiḥa s yizlan n tayri, ma d tid iwumi iɣab wergaz d ccna n lmeḥna. Ilemẓiyen ula d nutni cennun-d tedfi n wul d tmes i izedɣen tafekka-nsen. Tid daɣen iwumi ijaḥ uεeggal, tenna-t-id s twaṣra d lehdur ur igezzu ala win issnen tarrayin n wurar s wawal. Arrac bennun tilufa-nsen s wurar nniḍen, s wurar acawrar.

Deg wayen nni merra, kra din yettunefk d asfel ilmend n tudert n teqbaylit. Meεna asfel-a aṭas i t-iḥewṣen, dɣa ǧǧan afakan n teqbaylit d aεeryan, wwten deg-s iɣisan.
Meεna anwa i igan iɣisan di tmetti d uɣref? Axxam isbedd yiwen yiswi di tallit n ccix aḥeddad, di tallit n Faḍma n sumer, di tallit n ugraw isdukklen merra iqbayliyen, anwa i t-yeǧǧan idrem, anwa i as-igan ttiεad i uqermud ad as-yafeg? D tarwa-s i nwan am nutni ulaḥed. Ttmegzaren di lweqt ideg aberrani iṭṭef-asen tasga. Di lweqt ideg wid merra i d-iwwi lḥal ad ḥerzen ayen sεan, gezzren deg-s s tuccar n ṭṭmeε d zzux, ttnefxa d uɣurru armi aḍu n facal, n tiselbi, n “ur neclig” ikeččem-d s axxam seg yiɣisan imgaraden.
Tasnakta n wa tekka mgal tin n wihin! Bḍan d iḥricen, bḍan d tirebbuyeε, bḍan am yibawen ɣef lluḥ. Acengu ifreḥ mi teṣṣeεṣeε deg ugraw n Umussu adelsan. Mačči d win i yerran tili i leqbayel merra? Mačči d netta i yesdukklen tarwa deg yiwet n tikti, deg yiwet n tmuɣli, deg yiwen yiswi? Asmi i d-tekcem ssusa, tebḍa gar watmaten, dɣa yuɣal yiman yugar tikti, yuɣal bnadem seg wakken yettwali iman-is kan, tamsalt-is tugar amennuɣ. Seg yimir-n, wa ijebbed d asawen, wa ijebbed d akessar, armi i qqersen iseɣwan i aɣ-yezdin. Nekka akkin d wakka, dɣa wid yumnen s wigi ddan d wigi, wid yumnen s wiyaḍ ddan d wiyaḍ, ma d wid ur numin ara, ddan di tmacint n tudert i ten-izzuɣuren ɣer tnessufin-nsen. Anida-t ṣṣwab? Yal wa yenwa yessawal ṣṣwab, yal wa yeqqar d nekk i d tasarut, di lweqt-nni tissura fkan-tent i wid i tent-yessemcellayen. Ssqef yufeg, aqermud yeɣli, iɣisan wwten di leḥyuḍ, timetti taqbaylit iεedda fell-as uzayaḍ, tennegdam tmurt, dɣa yal wa ccna icennu, yal wa tizlit i d-yewwi. Ccḍeḥ, ceḍhen akk medden, wa i iḍebbalen, wa i zdek rdek, wayeḍ iqqim issemḥas i wayen i d-yeǧǧa zzman d later.
Ihi, tura am tzeɣwa idermen, akken i teḍra yid-neɣ. Ad ndum akka? Ad neddu kan akka deg ubrid-a yessengaren neɣ iwwi-d lḥal ad negzem timiṭ i wayen i aɣ-ibḍan. Mačči d lawan ad nekker ad d-neg asenfar iwulmen i teqbaylit, ad d-nεiwed ad nerr aqermud akken yella, ad nergel iɣisan wa ad nesleɣ leḥyuḍ-nneɣ s tegmat d leḥmala? Ma mačči d wa i d asenfar yessalayen, yettawin ɣer tecwawt, win igzan ad aɣ-d-yawi tamussni-s. Neḥwaǧ akk tizemmar akken ad nessiweḍ ad nreqqeε axxam i yettefttututen.
Nezmer ad d-neg agraw ameqran ara yessalin ccan-nneɣ? Yal wa ad d-yefl aqeccuḍ-is iwakken ad nessker ajajiḥ ara d-yaɣen akk ulawen semḍen. Win ixeddmen taẓuri, win yettarun, win icennun, win yessefraken di tdamsa, wid iqeddcen di tgemmi…. atg.
Ma teččiḍ, tensiḍ gar leḥyuḍ iɣusan, ma tessiḍ-d deg wagnes yumsen amek ara k-id-yas yiḍes? Amek ara terguḍ tirga ḥlawen, amek ara d-tekkreḍ i yimal i tebɣiḍ ad d-tebnuḍ i tarwa d tsuta i d-iteddun? Ma ndum wa igezzer deg wa, d tayemmat ara isuɣen, ad d-tewwet agejdur ara tt-yawin ɣer nnger. Ma d aya i tqeblem i tzeqqa-nwen, ihi ur d-yegri yiseɣ, ur d-tegri lḥerma, ur d-yegri nnif iɣef ara nehder.

Ma nessewqem infeε-aɣ, ma neḍlem, nefka-d tamuɣli-nneɣ.
Ad nessiwel kan i ṣṣwab ma yekka gar-aneɣ.

Murad Mazri