Tadiwennit akked umaru Ǧamal Seεdi :ma newwet azrem s aqerruy, ala tiwḍin ara naweḍ. M’ulac……

Deg tdiwennit-a newwid awal s tehri akked umaru Ǧamal Seεdi i d-yessuqlen ”Aɣyul n wureɣ” ɣer teqbaylit. Ddeqs n yisental i nesqerdec yid-s, taɣuri igerrzen.

Aɣmis Isaḥliyen: Di tazwara ini-d i yimeɣriyen d anwa i d Ǧamal Seεdi ?

Ǧamal Saεdi : D yiwen n umezdaɣ n Uqbu, iḥemmel tasekla si zik-is (Tasekla d Umezruy), am tizya-s kan akkit, tḥuza-t taluft n “Tmaziγt” segmi i yella mecṭuḥ (tidet ur yeshil ara lḥal ad d-meslayeɣ ɣef yiman-iw).                                                     

Amek i d-tufiḍ iman-ik deg unnar n tira ?

– Tira, si zik i bγiγ ad aruγ, mi mecṭuḥeγ asaḍen-inu “les héros” d imyura, ḥemmleγ ad γreγ γef tmeddurin-nsen. Uqbel tira, tella tγuri.

D iseggasen nekk d taγuri γef tmaziγt, taγuri s tmaziγt,  ammuden-nni akk n yisefra n zik am wid n Mεemmri (Yenna-yas Ccix Muḥend, Isefra n Si Muḥend, Bulifa (Recueil de Posies Kabyles) γriγ-ten mi lliγ d acawrar (adolescant, γef 13, 14 iseggasen).

Tella tiyita n tsertit diγen. Nekkini ssawḍeγ-d γer tsertit iseggasen n 90 (rriγ-d lwelha γer tsertit, conscience politique), tasuta-nneγ tegma-d di rrebrab, nezṛa leεǧeb. Xas nessarem, maεna taggara d terẓeg i d-nugem. Bγiγ ula d nekkini ad d-mmeslayeγ, ad azzleγ, ad naḍḥeγ γef ayen i yi-ceγben deg ul, maεna tasertit tesseḥbes-iyi, ur s-zmireγ ara (am win ara iruḥen ad d-yawi lḥaǧa ad d-yuγal xayeb, “mačči akken i tt-nessarem i tt-nufa”). Dγa ḥerqeγ qqimeγ akken, almi d asmi i s-ufiγ amek i tira (lemdeγ γef yimezwura, Aliche, Mezdad, Saadi…), yeḍḥa-d imir-n am win m’ara d-arun lḥerz n tira (ufiγ γef tira) …

–  Γef wacu tḥemmleḍ ad taruḍ ?

– Tira-w teddunt ilmend n wul (nekk akka i ttḥulfuγ), ul m’ara d-iduqqes γef temsal n ddunit, ama d tid qeṛṛiḥen ama d tid ẓiden, tira ttawint abrid i sent-yemla wul (aṭas iberdan i illan), akken i s-inna akken winna : “D ul-iw i d ccix-iw” …

– Tamuɣli-k ɣef tira s teqbaylit ?

– Tira s Teqbaylit, yettban-iyi-d tezmer ad teddu ɣer zdat, ma yal yiwen deg-neγ yetkaki-d yezṛa d acu i d-yewwi fell-as ad t-yexdem (win ara yarun ad yaru, win ara yeγren ad iγer, win ara d-issuffγen ad d-yessufeγ “une édition de qualité surtout”…)  

– Amek i k-id-tusa tikti ad tessuqleḍ. ”Aɣyul n wureɣ” ɣer teqbaylit ?

– Ayγer i d-suqleγ Afulay γer Teqbaylit. Uriγ “tazwart n wawal” di tedlist, sfehmeγ-d ayγer. Tazwart tella di FB, win yebγan ad t-iγer:

https://www.facebook.com/photo/?fbid=383019810164756&set=a.105238984609508

Yella diγen usarag i xedmeγ ilindi, wwiγ-d awal γezzifen γef amek i tebda temsalt-agi usuγel, amek i ddiγ deg-s… hata wassaɣ/lien yettaken γer usarag:

– D acu-ten yisenfaren i d tettheyyiḍ sya ɣer sdat ?

– Leqdic iwejden akka tura, d Trajidya n Macbeth/Makbet sγur Shakespeare, nerra-t-id γer Teqbaylit. Temmed thegga. Ahat yezmer ad d-nini d tagi i d trajidya tamezwarut ara d-ikecmen Taqbaylit (seg-s akkin d “Kumidya” i ituqten, Muḥya d aεebεub n Kumidya … ). Ad d-nawi awal fell-as m’ara nestufu cwiṭ.
Llan leqdicat nniḍen, ass m’ara nessiweḍ ahat, ad d-nemmeslay fell-asen.

– Ahat yella kra tebɣiḍ ad d-heḍreḍ fell-as ur ki-d-steqsaɣ ara ?

– Bγiγ kan ad d-iniγ, tamsalt-agi n tmaziγt, ahat ma neḍfer awal-nni n Mεemri “Allons à l’essentiel”(ma newwet azrem s aqerruy), ala tiwḍin ara naweḍ. M’ulac d aḍegger n lweqt, d aḍegger n tezmert (Perte de temps et d’énergie) …  

Awal n taggara swayes ara nessali tadiwennit-a …

– Tanemmirt γef tegnit-agi i aγ-d-tefkiḍ i umeslay, teɣzi n tudert i uɣmis ”Isaḥliyen”.

Yesteqsa-t: Mmi-s n Yilel