Tafsut n yimaziɣen: amezruy fell-as d anagi

Tafsut n Yimaziɣen, d agraw n tmesbaniyin i yeḍran deg yiseggasen n 1980. Timesbaniyin-a, ssuturent asenṣeb n tutlayt n tmaziɣt akked usteεref n tmagit (identité) n tmaziɣt deg tmurt n Lezzayer.

Timesbaniyin-a, ttwaḥsabent d amussu aɣerfan amezwaru n tenmegla mgal adabu azzayri i d-yellan segmi i d-tewwi Lezzayer azarug-ines deg 1962. Seg imir-n Imaziɣen n temnaḍt n Yiqbayliyen, bdan ttqelliqen imi walan dakken adabu n yimir-nni yebɣa ad yesseεreb tamurt, ad aɣ-yerr akk d aεraben, ad d-yawi tiktiwin n Ǧmal Σbdennaser (lmaɣreb lεarabi) deg yiswi ad netteddu kan deffir-nsen, d nutni ara aɣ-d-yemmlen dacu ara nxeddem. Netta aya, deg ugraw n Sumam yakan msegzan yiεeggalen imir-nni ɣef temsalt-a : Tagrawla, ur teṭṭafar la Lqahira, la lundr (Londres), la Musku (Moscou), la Wacintun (Washington).

Tidyanin
Salem Caker, « Imaziɣen ass-a », yenna-d dakken timesbaniyin ḍrant s wudem qessiḥen deg temnaḍt n Yiqbayliyen akk maca tzad deg Sumam akked Bgayet. Deg Bgayet d Bwira, teḍra-d tririt d taqerḥant sɣur yiɣallen n laman kter ɣef Tizi Uzzu

10/03/1980 : Imḍebren n waɣir n Tizi Uzzu, gguman-as i Lmulud Mεemri ad yeg asarag-ines ɣef udlis-is « Isefra Iqburen n Leqbayel ». Gguman ad d-inin ayen. Asuneḍ (l’ordre), yusa-d seg Lezzayer tamanaɣt.

11/03 : Ḍrant-d tmesbaniyin deg Tizi Uzzu. Asunded (la grève) deg temnaḍt n Yiqbayliyen akked Lezzayer tamanaɣt.

07/04 : Tella yiwet n tmesbanit d tameqqrant nezzeh deg Lezzayer tamanaɣt. Iɣallen n laman, wten s teqseḥ, ḥebsen azal n 100, jerḥen aṭas seg-sen, qqaren-d belli yemmut yiwen. Ḍran-d daɣen yijemmuεen deg waṭas n temdinin deg temnaḍt n Yiqbayliyen.

07/04 : Yella-d usunded deg tseddawit n Tizi Uzzu.

08/04 : Tella-d tmesbanit-nniḍen i yerran ɣer Lezzayer tamanaɣt maca abrid-a ur yelli kra i yeḍran.

10/04 : Yella-d usunded deg temnaḍt n Yiqbayliyen, yeṭṭef akk tisudutin. Anmalu asdawan U.N.J.A. i yettekkin ɣer udabu, yewwet-d ɣef tmesbaniyin-nni, yenna-yas dakken anect-a sekkren-t-id seg berra i tmurt. (elayadi lxariǧiya).

17/04 : Deg yiwen n yinaw, aselway n Lezzayer imir-nni Cadli Ben Ǧdid, iberreḥ-d dakken Lezzayer d tamurt taεrabt, tineslemt, tazzayrit. Yenna-d daɣen tugdut anamek-is mačči d lhul. Ass-nni yakan, wid yesundedden, qecεen-ten-id seg sbiṭar n Tizi Uzzu akked wid i ixeddmen deg tneɣraft S.O.N.E.L.E.C.

Iḍ n 19-20/04/ 1980 : Iɣallen n laman, kecmen ɣer tesdawit n Tizi Uzzu, hewlen ddunit dinna.

20/04 : Degmi teḍra tyita qessiḥen deg yidgan akk n Tizi Uzzu, kkren ḥebsen akk axeddim, ula yiwen n ugalis (enseigne) akked tfilin n ubrid ur yettwaru s taεrabt.

Azekkuya-nni n wass 20/04/1980 asemmezdi (coordination) n tesnawiyin n temnaḍt n Yiqbayliyen, yeqqim-d iman-is yettnaɣ deg wannar maca yes-s i ssawḍen serrḥen-d i yimekraf, yes-s daɣen i ssawḍen berrḥen-d i uεawed n usεeddi n UTT (B.A.C) tikkelt tis snat.

Maca ur nettettuy ara dakken di Bgayet 19/05/1981, ikemmel umennuɣ sɣur yisnawanenn n Yiḥeddaden akked Lḥemadiya (Polyvalent) akked usudu atwilan n yiselmaden (ITE). Aṭas deg-sen i yettwaṭṭfen ɣer tkurmut (lḥebs), gar-asen Σebdelqader Giǧu, fkan-as 03 n yiseggasen. Racid Bucenna (yettwaṭṭef di Lḥerrac deg mayu 1981 seld wayen i yeḍran deg tesdawit n Lezzayer), Ǧamal Belḥabib (yettwaṭṭef deg Bumerdas deg 1980), Ǧamal Bensebba (d netta i as-isemman i tefsut n 2001 « Tafsut taberkant »).

Ass n 19/05/1981 deg Bgayet, Isnawanen n Bgayet gan tikliwin akked tmesbaniyin akken ad d-seknen reffu-nsen i yimḍebren imi bɣan ad rren asenfar n lebni n tesdawit n Bgayet ɣer Jijel, ssutren daɣen aserreḥ n yimekraf n Lberwagiya i yettwaṭṭfen di Tizi Uzzu. Bdan deg tesnawit n Yiḥeddaden, εeddan ɣef wasun amguri (zone industrielle). Ixeddamen n tneɣraft (Jute), rnan-d ɣur-sen akked yiselmaden n ITE. Mi wḍen ɣer usgen (port), ixeddamen n NAFTAL, rewlen-d seg umahil-nsen akken ad rnun ɣur-sen daɣen. Deg Sidi Σic akked Uqbu, sundedden akk yixeddamen dinna.

Tamawt:

Tuget n yisallen i d-wwiɣ deg uḍris-a, ufiɣ-ten deg kra n yisebtar deg fb akked Google.

Σabdennur Ḥamiṭuc.