Cwiṭ seg tmeddurt n Si Lbacir Amellaḥ

D mmi-s n Urezqi n Ṭaher Amellaḥ akked Ḥefsa n At Yexlef. Lbacir, ilul deg useggas n 1861 (ad yesεu 30 n yiseggasen deg 1891) deg taddart n Yicekkaben ; d yiwet gar kraḍ n tuddar i yellan deg lεerc n Yimellaḥen. Tura, nezmer ad d-nini dakken tezga-d deg taddart n Ferεun deg Umizur (Wad Amizur), di Bgayet. Deg waddad aɣarim (état civil), uran isem-is akka : Chibane Lbachir (s tefransist). Si Lbacir, yexdem yakan d limam deg taddart n Yicekkaben, yemmut din ass n 26 duǧember 1930.


Yelmed kra n wawal n Rebbi sɣur limam n taddart-is « Icekkaben » ardeqqal isemmed leqraya-ines deg zzawya (syin-a i d-tteffɣen limamat) n Sidi Saεid deg Yiẓnayen (ad tili tura deg taddart n Semεun, di Bgayet). Iẓnayen, d yiwen n lεerc i d-yezgan sdat n win n Yimellaḥen. Llan wid i d-yeqqaren dakken isemmed taɣuri-ines di lǧameε n Sidi Sufi di Bgayet.
Akken yebɣu yili, d leqraya-a i t-yerran ad yuɣal d limam. Iqbayliyen, ttlaεin-as « Ccix n taddart ». Ilaq ad nẓer dakken yal mi ara yekfu yiwen leqraya-ines n leqran, ad as-d-laεin seg ḥed n tuddar akken ad yili d limam fell-asen. Ma yeqbel ad yexdem, d at taddart-nni ara as-d-yefken i twacult-is ayen akk ara tesri akken ad tidir deg lḥerma ; aya, sawalen-as « aqṭiε » s teqbaylit : axxam, učči, aman, isɣaren i lkanun, lqec … atg.

D aya i iga, icax (s’installer) deg yiwet n tqirurt (hameau) n lεerc n Yimellaḥen yakan armi d asmi i iwala dakken imezdaɣ n dinna ur zmiren ara ad as-d-fken ayen yettuḥwaǧ di tudert-is ; aya, yeḍra seld tagrawla n 1871. Fransa, tuɣal tesseḥres tudert i Yiqbayliyen, d aya i yeǧǧan Si Lbacir Amellaḥ ad iṭixxer seg umahil-is (limam).

Llan wid i d-yeqqaren dakken deg yiwen n wass n lǧemεa, yekker ad yedden akken ad d-asen yimẓulla ɣer lǧamuεa maca yiwen ur d-iban. Iεus ḥawli daxel armi d-yusa yiwen n umezdaɣ akken ad as-d-yini dacu i yeḍran deg taddart. Ziɣen d yiwen i d-yusan ɣer din, d aberrani yerna d amerkanti, yelsa akken iwata. Nutni, qqimen, ttmuqqulen kan deg-s. Amek ara yexdem Si Lbacir Amellaḥ, iruḥ ɣer uxxam, yewwi-d ṭṭbel-ines s wacu i yetturar zik uqbel ma ad yuɣal d limam, yesker times akken ad t-yesseḥmu, yerra srid ɣer-sen. Mi yewwweḍ ɣer dinna yewwet mliḥ abrid ɣef ṭṭbel-nni, muqqlen-d akk ɣur-s. Argaz, tameṭṭut, agrud, uzzlen-d akken ad as-ḥessen. Yecna-d akken kra, ɣer tagara yenna-asen s lemɣiḍa : « D anect-a i awen-iεeǧben ay At Imellaḥen ah ! ». Seg wass-nni i tt-yefra di rray-is ad yeǧǧ amahil-is, ad yuɣal ɣer ccna.

Qqaren-d dakken Si Lbacir Amellaḥ, d Sut Wertilan i as-d-yewḥan. Asmi meẓẓi yella yetteddu netta d umdakkel-is, ttɣennin armi wḍen ɣer yiwen n ugraw n lxalat, llant temɣarin d telmeẓyin seg-sent, qqiment ddaw yiwen n useklu sdat ubrid. Mi tent-walan akken, susmen maca sutrent-asen ad kemlen aɣenni acku εeǧbent-asent tuɣac-nni tiḥlawanin. Deg tazwara ugin acku setḥan-tent maca kemlent tlawin-nni asuter ; d aya i yeǧǧan Si Lbacir ad yekkes leḥya, ad ikemmel ccna ma d amdakkel-is yugi. Aneggaru-a, yewwi ddeεwa n ccer sɣur-sent, yuɣal ur ihedder ara, ma d Si Lbacir wḥant-as-d s wayen lεali.

Maca llan wid i d-yeḥkan daɣen akken-nniḍen, atan dacu d-nnan. Yiwen n wass Si Lbacir akked umdakkel-is Mulud Weεli Umḥend, εeddan-d sdat yiwet n tala, ufan din tigurramin (saintes) n At Wertilan. Kra seg-sent imir-nni, εeqlent Si Lbacir Amellaḥ i yellan yettwassen yakan imir. Sutrent-asen ad asent-d-cnun kra maca imi d imsetḥiyen ugin deg tazwara acku mačči kan d leḥya i setḥan ; d tuggdi i ten-yeṭṭfen deg teswiεt-nni acku d lεib ad yecnu yiwen sdat tlawin ladɣa deg tala ; uggaden daɣen ad slen yirgazen, ad ten-wten. Maca kemlent asuter tlawin-nni yerna weεdent-ten dakken ur ten-yettaɣ kra. Deg teswiεt-nni, d Si Lbacir kan i yekksen tuggdi, yeqbel, ma d wayeḍ yugi. Γer tagara dεant-as s lxir, nnant-as : « Ad ak-yefk Rebbi leqraya, tiṭṭulba !». Ddεant-as s ccer i win i yugin akken, nnant-as : « Ad ak-yefk Rebbi tiẓẓit ɣer taɣect-ik ! » …

Tamawt: isallen, ttwakksen-d seg udlis n Kamal Buεmara « Si Lbacir Amellaḥ (1861-1930), un poéte-chanteur  célèbre de la Kabylie ».

Σabdennur Ḥamiṭuc. Tasnawit Tasemsayt n Udekkar.